حضور سینمای ایران در «برلین»؛ فرصت یا تهدید؟/ ابهامات یک فهرست

به گزارش سارنا به نقل از مهر، طی یک هفته گذشته، انتشار فهرستی از مدیران، سینماگران و خبرنگاران ایرانی عازم جشنواره سینمایی «برلین ۲۰۲۰» در آلمان، بازتاب‌های بسیاری در محافل سینمایی به همراه داشته و همچون هر سال این ابهام را به وجود آورده که سازوکار حضور سینمای ایران در این رویداد و رویدادهای مشابه چیست و ملاک‌های اصلی در تعیین اولویت‌ها برای حضور این تعداد از مدیران و سینماگران در این قبیل جشنواره‌ها کدام است؟

این فهرست به‌خصوص از آنجا بیشتر موردتوجه رسانه‌ها قرار گرفت که در میان اسامی مندرج در آن نام چهره‌هایی چون حسین انتظامی، ابراهیم داروغه‌زاده، محمدمهدی عسگرپور، امیر اسفندیاری، محمد اسفندیاری، رائد فریدزاده، کامیار محسنین، حسن نجاریان، حامد سلیمان‌زاده و محمدمهدی یادگاری به‌عنوان مدیران سینمایی قابل توجه بود.

در این فهرست که در فضای مجازی و با استناد به اطلاع‌رسانی سایت رسمی جشنواره منتشر شده بود، علاوه‌بر مدیران سینمایی، حضور پرتعداد سینماگران ایران و نیز برخی مدیران صداوسیما نیز قابل تأمل بود.

هرچند در واکنش به انتشار این فهرست تا به امروز مسئولان سازمان سینمایی و صداوسیما سکوت اختیار کرده‌اند، اما به نظر می‌رسد برخی واقعیت‌ها در حاشیه‌سازی رسانه‌ای پیرامون این فهرست، رنگ باخته است و حاشیه جای متن را گرفته است.

برلین؛ فرصتی برای ارتباط جهانی سینمای ایران؟

یکی از مهمترین استدلال‌های مدیران سینمایی در دوره‌های گذشته برای حضور فعال در جشنواره سینمایی برلین، این است که این رویداد سینمایی در شرایط افزایش تحریم‌ها علیه ایران در عرصه‌های مختلف، یکی از معدود فرصت‌های سالانه سینمای ایران برای مبادلات فرهنگی در عرصه سینماست. استدلالی که البته اثبات آن نیاز به شفاف‌سازی بیشتر مدیران سینمایی در زمینه دستاوردهای حضور در دوره‌های قبلی این رویداد و رویدادهای مشابه را دارد.

اما با قبول همین استدلال هم کمیت و کیفیت حضور سینمای ایران در جشنواره «برلین» می‌تواند با پرسش‌های جدی مواجه باشد. فارغ از این نکته انتشار فهرستی بلندبالا از ایرانی‌های حاضر در جشنواره برلین آن هم قبل از شروع رسمی جشنواره، اتفاقی عجیب در قیاس با دوره‌های قبل بود. چرا که هنوز گزارشی رسمی از قطعیت حضور افراد (به ویژه مدیران سینمایی) منتشر نشده است و دسترسی به این اطلاعات نیز تا قبل از قطعیت توسط افراد داخل کشور امکان‌پذیر نیست.

نکته مهم‌تر این که فهرست مذکور، صرفاً «ثبت‌نام کنندگان» برای حضور در جشنواره برلین را شامل می‌شود و تا زمانی که کاتالوگ رسمی این جشنواره اسامی را تأیید نکرده باشد نمی‌توان آن را به عنوان سندی از «حضور» این افراد قلمداد کرد.

سال‌های گذشته آمار رسمی حاضران در جشنواره‌های جهانی مثل کن و برلین از سوی مسئولان سینمایی رسانه‌ای می‌شد و تا همین جا به نظر می‌رسد امسال این اتفاق به شکل نادرست و غیررسمی رخ داده و همین اتفاق استناد به فهرست فوق را با ابهاماتی مواجه کرده است. اطلاع‌رسانی شفاف و رسمی در این زمینه از سوی نهادهای رسمی قطعاً می‌تواند علاوه‌بر رفع ابهامات، بستر را برای آسیب‌شناسی رسانه‌ای فرآیند حضور سینمای ایران در جشنواره «برلین» مهیا کند.

چهار فیلم سینمای ایران در ویترین «برلین»

نکته دیگری که درباره فهرست منتشر شده قابل توجه است، این است که سینمای ایران امسال با چهار فیلم به طور رسمی در بخش‌های مختلف این جشنواره حضور دارد؛ «یلدا» به کارگردانی مسعود بخشی در بخش جنریشن این رویدا د حاضر است. «بادبادک‌ها» به کارگردانی سید پیام حسینی، «اسب سفید بالدار» ساخته مهیار ماندگار و «بیگانه» ساخته نادر ساعی ور که در بخش «فروم» روی پرده می‌رود.

این فیلم‌ها با مجوز رسمی تولید و برای حضور در این رویداد معرفی شده‌اند و شرایطی متفاوت دارند با فیلمی مثل «شیطان وجود ندارد»، تازه‌ترین اثر بلند محمد رسول‌اف فیلمساز ایرانی دارد که به‌صورت غیرمجاز تولید و در بخش اصلی جشنواره «برلین» هم پذیرفته شده و نمی‌توان آن را نماینده سینمای ایران دانست.

طبیعتاً سازندگان، بازیگران و عوامل این فیلم‌ها با «دعوتنامه رسمی» جشنواره برلین در این رویداد حاضر شده‌اند و حضور آن‌ها در این رویداد را نمی‌توان به‌عنوان هزینه برای سینمای ایران قلمداد کرد. نکته‌ای که در فهرست منتشرشده به آن توجه نشده و همه این عوامل هم به‌عنوان کاروان سینمای ایران برای سفر به برلین معرفی شده‌اند.

علاوه‌بر این حضور مدیران سینمایی در این فهرست هم ایراداتی دارد؛ به عنوان مثال در این فهرست، نام فردی که سال‌هاست مدیر سینمایی نیست و شرکت پخش خصوصی در عرصه بین‌الملل دارد، به عنوان مدیر سینمایی ثبت شده است!

تمرکز سینمای ایران بر «بازار برلین»

واقعیت امر این است که فارغ از توجه غالباً سیاسی جشنواره برلین در بخش‌های رقابتی خود به فیلم‌های ساخته شده توسط فیلمسازان ایرانی که برخی از آن‌ها حتی ضدایران نیز بوده‌اند، مدیریت سینمای ایران در این سال‌ها، تمرکز اصلی خود را بر حضور در «بازار فیلم برلین» گذاشته است. چرا که مدیران بخش بین‌المللی سینمای ایران عقیده دارند این «بازار» یکی از معدود فرصت‌هایی است که می‌تواند برای معرفی فیلم، تبادل فیلم و حضور در رخدادهای سالانه جهانی یا نمایش‌های تلویزیونی و ویدئویی و… برای فیلم‌های ایرانی فرصت‌آفرینی کند.

نمایی از غرفه ایران در بازار فیلم «برلین» در دوره‌های گذشته

«چتر سینمای ایران» در برلین هم با همین رویکرد توسط بنیاد سینمایی فارابی و سازمان سینمایی برپا می‌شود و بر اساس پیگیری‌های خبرنگار مهر و برخلاف آنچه در فهرست منتشرشده در فضای مجازی قید شده، تنها دو نفر از بنیاد سینمایی فارابی یعنی رائد فریدزاده معاون بین‌الملل و حامد سلیمان‌زاده کارشناس بین‌الملل بنیاد، به همراه پخش‌کنندگان و نمایندگانی از جشنواره جهانی فیلم فجر و سازمان صداوسیما در این رویداد حاضرند.

فارغ از اطلاعات نادرستی که طی هفته گذشته زمینه‌ساز انتقادات و قضاوت‌های نادرست و عجولانه نسبت به مسافران این دوره از جشنواره فیلم «برلین» شده است، انتظار این است که مدیران سینمایی در آینده نزدیک درباره کمیت مسافران رسمی سینمای ایران در این رویداد و کیفیت عملکرد و دستاوردهای کاروان ایران در این بازار، اطلاع‌رسانی شفافی داشته باشند. آن وقت و مستند به اطلاعات و داده‌های رسمی می‌توان جدی‌تر به این پرسش پاسخ داد؛ حضور رسمی سینمای ایران در جشنواره‌ای مانند «برلین» چقدر ضروری است؟