آیت الله اراکی: حج، تربیتی برای امت جهت حرکت در مسیر حق است

به گزارش سارنا به نقل از مهر، در ادامه سلسله یادداشت‌های آیت‌الله اراکی دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی با عنوان حدیث تقریب، این بار موضوع حج از سوی دبیرکل مجمع تقریب مورد تحلیل قرار گرفته است؛ آیت الله اراکی در این یادداشت به برخی از دستاوردها و داده های حج اشاره می کند:

۱.ارتباط با مثل اعلی (خدا) نیاز به بیان عملی و رفتار حسی دارد که  این ارتباط را عمیق می کند و آن را در جهت صحیح و منسجم با سایر نیازهای فرد و جامعه بشری راهنمایی می کند؛ به طور کلی عبادتها از جمله حج به خاطر آداب حسی که دارد، نقش مهمی در این زمینه ایفا می کنند.

حج رفتن گروههای مختلف به سمت خداست و مناسک آن لبیک به ندای خدا و طواف و سعی و وقوف و رمی و قربانی آن در راه خداست؛ مناسک حج تحکیم ارتباط بنده با خداست و تأثیر مهمی در رفتن به سمت کمال مطلق و از بین بردن موانع این مسیر دارد.

۲.عمل فردی را نمی توان به یک عمل اجتماعی مؤثر بر سرنوشت بشریت تبدیل کرد، مگر اینکه از حدود عامل آن بگذرد، یعنی از ذات بگذرد و وارد زندگی دیگران شود.

عبادتها انسان را به سویی می برد که از خود بگذرد؛ مناسک حج در این زمینه داده های تربیتی زیادی دارد، رفتن به سوی بیت الله الحرام از هرجایی و گذشتن از مال و ... انسان را برای ایثار و شکستن غرورش تربیت می کند.

احادیث شریفی که انسانها را از ریا در ادای فریضه حج و مناسک آن باز می دارد، بر گذشتن انسان از خود و انجام عمل جمعی برای رفتن به سوی کمال مطلوب تأکید می کند.

۳.حج، تربیتی برای امت جهت حرکت در مسیر حق است و شاید بتوان گفتن فریضه حج، این حرکت مستمر، شعاری برای خداپرستان است، مبنی بر اینکه ارتباط با حق مطلق، از حرکت در مسیر او جدا نیست و تأکیدی بر این است که جمود و بی حرکتی، به معنی انحراف از مسیری است که خداوند آن را برای امت اسلامی می خواهد.

۴.حرکت مسلمانان در چارچوب مناسک حج، به جمعی بودن و انسجام و هماهنگی و نبود تفاوتها متمایز می شود و انسان را به سمت مسیر درست یعنی به سمت خداوند یگانه هدایت می کند که مسیری گروهی است و مجموعه بشری را به سمت هدف متکامل آن راهنمایی می کند و مسیری انفرادی یا متفرق و جدا و جدا نیست، بلکه مسیری هماهنگ است که در هر دوره تاریخ بر اساس رویکرد یکپارچه و یگانه ای حرکت می کند و اختلافات طبقاتی و نژاد پرستانه به واسطه آن از بین می رود.

تمام ملزومات راهنمایی انسان به سمت مسیر خدا را در مناسک حج شاهد هستیم که  از کلیه مظاهر فخر و  تجمل، خالی است و یکتاپرستان در لباس واحد به سمت مسیر واحد در حرکتند.

۵.حرکت آگاهانه در مسیر سرنوشت. آگاهی و شنیدن سخنان دیگران و پذیرفتن بهترین آن، به بیان قرآن کریم از صفات دوری کنندگان از طاغوت و روندگان به سوی خداوند است.

این حرکت در اعمال حجاج نهفته است، چرا که اسلام تأکید دارد حجاج به ظاهر شعائر حج اکتفا نکنند، بلکه از ظاهر گذشته و به عمق این شعائر توجه کنند.

۶.حرکت ثمر بخش.قبلا ذکر کردیم که حرکت به سمت حق مطلق، همیشه با عطا و بخشش همراه است و عطای حج نمونه ای کوچکی از آن است.

اسلام، از امت می خواهد که در مورد نیازهای حیاتی خود هوشیار باشند تا منافعی که از موسم حج دریافت می شود را تشخیص دهند، به همین دلیل کلمه «منافع» حج در این آیه «لِیَشْهَدُوا مَنَافِعَ لَهُمْ» به صورت نکره آمده است تا تأکیدی باشد بر مطلق منافعی که امت آگاه در مسیر خدا که تکمیل کننده وجود امت است، می بینند.

۷.تخریب و بازسازی دو عملیاتی است که هر حرکت اجتماعی تکاملی آن را به همراه دارد.

هنگامی که حرکت در مسیر خدا باشد، به شکل منسجمی بین تخریب و ساخت و ساز و ماهیت واقعی حرکت بشری، توازن برقرار می شود، بدون اینکه هرج و مرج و افراطی در این زمینه به وجود آید.

رمی جمرات در حج، سنبل مهمی  از حرکت انسان در مسیر مبارزه با کلیه عواملی است که در راه حرکت او به سوی حق ایستاده اند.

تقدیم قربانی در راه خداوند در مراسم حج، نشان دهنده این است که روحیه لطیفی که حاجی حین احرام و حتی نسبت به چارپایان و حیوانات دارد، باید با روحیه ایثار همراه شود، که این از ملزومات مسیر تکامل به سمت خداست.

۸.مسیر ارتباط
قرآن کریم در شرح قصه های انبیا و ملل گذشته به این نتیجه واحد می رسد که سنتهای حاکم در مسیر توحید و سنتهای حاکم در خط شرک، در طول تاریخ ثابت بوده و تغییر نمی کند.

این نتیجه گیری به امت مسلمان توضیح می دهد که در مسیری طولانی در حرکت است که ریشه های آن به اعماق تاریخ بر می گردد و انبیا و صالحین آن را پیموده اند و این مسیر قوانین و سنن خاصی دارد که قابل تغییر نیست و فرصت استفاده از تجربیات گذشتگان را به امت می دهد.

حج، نقش مهمی در تأکید حسی این ارتباط ایفا می کند، چرا که امت مسلمان حول خانه ای طواف می کنند که پایه های آن را ابراهیم(ع) بنا نهاد و در همان مسیری قدم می گذراند که هاجر قدم گذاشت و همچنین به یاد قربانی شدن اسماعیل قربانی می کنند؛ بنابراین امت اسلامی با تمام صبر و سختی و فداکاری و استقامت، در مسیر تاریخی و اصیل توحید گام بر می دارد.

از خداوند سبحان می خواهیم که مسلمانان کشورهای مختلف را در ادای فریضه حج یاری رساند تا درسهای حج را دریابند، که همین کافی است تا امت ما وحدت، عزت، و کرامت خود را بازیابد و به سمت مسیر تمدن ساز خود راهنمایی شود.

آیت الله اراکی
دبیر کل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی