زمامدار باید حتی از اموال حلال شخصی هم چشم بپوشد

به گزارش سارنا به نقل از مهر، محسن اسماعیلی در یکصد و پنجاه و هشتمین جلسه شرح و تفسیر نهج‌البلاغه در محل مجموعه فرهنگی سرچشمه گفت: اگر روسا و زمامداران از نظر روحی گرفتار خودبرتربینی و استبداد به رأی باشند، از مشورت و نصیحت دلسوزان محروم می‌شوند.

با بیان این مطلب افزود: یکی از انتقادهای امام علی علیه‌السلام نسبت به زمامداران، داشتن روحیه تکبر، استبداد به رأی و بندگی شکم است. گام نخست برای وارستگی هر انسانی رهایی از اسارت شکم و شهوت است؛ چه رسد به کسی که می‌خواهد فرمانروای مردم شود.

استاد دانشگاه تهران با بیان اینکه آن کس که می‌خواهد سلطان خلق شود نباید تحت سلطه بطن خویش باشد، به کلام امیرالمومنین (ع) اشاره کرد که می‌فرمایند: «کَانَ لِی فیِما مَضَی أَخٌ فِی اللهِ، وَکَانَ یُعْظِمُهُ فِی عَیْنِی صِغَرُ الدُّنْیَا فِی عَیْنِهِ، وَکَانَ خَارِجاً مِنْ سُلْطَانِ بَطْنِهِ فَلاَ یَشْتَهِی مَا لاَ یَجِدُ وَلاَ یُکْثِرُ إِذَا وَجَدَ»؛ در گذشته برادری الهی و دینی داشتم. آنچه او را در نظرم بزرگ جلوه می‌داد کوچکی دنیا در نظر او بود. او از تحت حکومت شکم خارج بود، از این رو آنچه نمی‌یافت اشتهایش را نداشت، و آنچه را داشت زیاد مصرف نمی‌کرد.

این مفسر نهج‌البلاغه خاطرنشان کرد: زمامدار باید حتی از اموال حلال شخصی هم چشم بپوشد و خود را در سطح معمولی‌ترین افراد جامعه قرار دهد. در نامه‌ای که امام علی (ع) به یکی از منصوبان خویش، عثمان بن حنیف نوشته‌اند، او را به دلیل حضور بر سر سفره غذاهای رنگارنگ به شدت سرزنش کرده و توصیه کرده‌اند تا از سیره ایشان درس بگیرد: «هر مأمومی امام و پیشوایی دارد که باید به او اقتدا کند و از نور دانش او بهره گیرد. پس تو نیز باید به امام و پیشوای خود نگاه کنی. بدان امام شما از دنیایش به دو جامه کهنه و از غذاهایش به دو قرص نان قناعت کرده است. البته شما نمی‌توانید این‌چنین باشید، و این زندگی را تحمّل کنید ولی مرا با پرهیزگاری و تلاش و عفت و پیمودن راهِ درست یاری دهید.»

اسماعیلی در ادامه، شبهه‌هایی نظیر اینکه «لابد امام علیه‌السلام نداشته یا نمی‌توانسته از چنین مواهبی بهره ببرد» و یا توجیهی که برخی توجیه‌گران می‌گویند «اگر زمامدار خوب نخورد پس چگونه کار کند؟!» را برشمرد و به پاسخ امیرالمومنین (ع) به این نوع شبهه‌ها و توجیهات اشاره کرد که می‌فرمایند: «إِنَّ اللَّهَ تَعَالَی فَرَضَ عَلَی أَئِمَّةِ الْعَدْلِ أَنْ یُقَدِّرُوا أَنْفُسَهُمْ بِضَعَفَةِ النَّاسِ کَیْلَا یَتَبَیَّغَ بِالْفَقِیرِ فَقْرُهُ»؛ خداوند بر پیشوایان حق و عدالت واجب کرده که بر خود سخت بگیرند و همچون افراد ضعیف مردم زندگی کنند تا فقر، آنها را به طغیان و سرکشی وادار نکند.

امیرمومنان همچنین پاسخ داده‌اند: «فکر نکنید من قادر به تحصیل لذت‌های دنیا نیستم. به خدا سوگند! اگر می‌خواستم می‌توانستم از عسل مصفا و مغز گندم و بافته‌های ابریشم برای خود بهترین غذا و لباس را تهیّه کنم؛ اما هیهات که هوای نفس بر من چیره شود و حرص و طمع مرا وادار به انتخاب طعام‌های لذیذ نماید؛ در حالی که شاید در سرزمین حجاز یا یمامه (از مناطق شرقی عربستان) کسی باشد که حتی امید برای به دست آوردن یک قرص نان نداشته و هرگز شکمی سیر به خود ندیده باشد. آیا من با شکمی سیر بخوابم در حالی که در اطراف من شکم‌های گرسنه و جگرهای تشنه باشند … آیا من به همین قناعت کنم که گفته شود من امیر مؤمنانم؛ اما خود را با آنها در سختی‌های روزگار شریک نکنم و اسوه و مقتدایشان در ناگواری‌های زندگی نباشم؟»

امام علی (ع) همچنین می‌فرماید: «گویا می‌بینم کسی از شما چنین می‌گوید: هرگاه این دو قرص نان تنها خوراک فرزند ابوطالب باشد، باید ضعف و ناتوانی ِجسمی او را از پیکار با همآوردان و مبارزه با شجاعان باز داشته باشد. ولی آگاه باشید! درخت بیابانی که آب و غذای کمتری به آن می‌رسد، چوبش محکم‌تر است از درختان سرسبزی که همواره در کنار آب قرار دارند و پوستشان نازکتر و کم‌دوامتر است، و گیاهان و بوته‌هایی که جز با آب باران سیراب نمی‌شوند چوبشان قوی‌تر و آتش‌شان شعله‌ورتر و پر دوام‌تر است.»